De bomen en de bommen en het bos

Landgoed Oosterbeek, dat ik gisteren al liet zien, ontdekten we bij toeval. Het plan was in Clingendael te gaan wandelen en daar de zij-ingang van te gebruiken. Toen er geen parkeerplaats was, reden we nog een klein stukje door en zo kwamen we op dit landgoed terecht. Natuurlijk was er ooit ook een landhuis. Daar was vanaf 1935 een filmstudio in gevestigd. Tijdens de oorlog, toen de Joodse eigenaar naar Amerika was gevlucht, werden er Duitse propagandafilms gemaakt. Uiteindelijk is het landhuis door de Engelsen gebombardeerd. De tankgracht en bunkers zijn gebleven. De oude werkplaats voor het afmonteren van V1-vliegende bommen en V2 raketten, ligt achter dit hek nog te wachten op een nieuwe bestemming. Van al deze verhalen had ik nog geen weet, toen we daar zo vredig liepen te wandelen.

Voorlinden (3)

Een jonge vrouwelijke suppoost hoorde ons over Armando praten. ‘Het spreekt me niet zo aan, die somberte’ zei ik in de verder lege zaal. Ze kwam naar ons toe en legde uit wat de kunstenaar had bewogen. Dat hij het vreemd vond om over bospaden te lopen waar in de oorlog verschrikkelijke dingen hadden plaats gevonden en dat niemand op die plek daar meer bij stil stond. We kregen een klein college van haar en keken met andere ogen. Al verandert dat niets aan mijn voorliefde voor kleur. 

Ook dit is werk van het multitalent dat Armando was. We luisterden naar zijn gedichten en vioolmuziek met uitzicht op de tuin. Waarbij je in opperste concentratie natuurlijk ook je ogen kunt sluiten. We begrepen Armondo steeds beter. 

De Weduwen van Rawagede

Op het Haagse Malieveld wordt tot 3 juni de Tong Tong Fair gehouden. Een groot evenement voor de Indische gemeenschap in Nederland. Vandaag werd daar het schitterende fotoboek gepresenteerd dat Suzanne Liem maakte, een boek dat als ondertitel heeft ‘getuigen van de dekolonisatieoorloog’. In december 1947 werden door de Nederlanders honderden mannen doodgeschoten. Tijdens een rechtzaak meer dan zestig jaar later erkende de Nederlandse staat dat de misdrijven onder zijn verantwoordelijkheid waren gepleegd. Suzanne portretteerde de weduwen in 2010 op meesterlijke wijze. Ze had het vandaag te druk met het in ontvangst nemen van felicitaties maar ik zal haar toestemming vragen één van de portretten nog eens in dit blog te laten zien. Hoofdzaak is natuurlijk dat deze weduwen erkenning kregen. Ze staan symbool voor alle achterblijvers van oorlogsgeweld. Met dit boek heeft Suzanne hen een monument gegeven.