Mijn avonden

Mijn streven is om ieder jaar 52 boeken te lezen, dus elke week één. Dat is me dit jaar niet gelukt, het waren er 37 met twee uitschieters van heule dikke boeken die wel voor drie tellen. Afgezien van Het lied van ooievaar en dromedaris van Anjet Daanje en Het Achtste Leven van Nino Haratischwili (dat waren reusachtig dikke pillen) hebben ook Naar zachtheid en een warm omhelzen van Adriaan van Dis, Luister van Sacha Bronwasser en de Camino van Anya Niewierra heel veel indruk op me gemaakt. Ik lees deze dagen zoals al aangekondigd De Avonden van Gerard Reve (met dank aan Marthy en Sjoerd die me een digitale versie stuurden). Dit boek geeft een goed tijdsbeeld van de sobere levens in het eerste jaar na de oorlog. Het beklemmende saaie leven van een jonge man op zoek naar zichzelf is prachtig geschreven. Uit de minibieb nam ik gisteren dit boek mee. Ik ben er al in begonnen en moet nog even wennen aan de schrijfstijl. Camille Claudel (1864) was beeldhouwster, een zus van Paul Claudel, Auguste Rodin was haar minnaar en ze was bevriend met Claude Debussy. Ze heeft haar laatste dertig (!) jaar in een inrichting doorgebracht. Mijn boekenlijst voor 2024 is gestart met een veelbelovend boek.

Schoonheid

Vannacht droomde ik heel naar over een terroristische aanslag. Dat zal ongetwijfeld te maken hebben met het feit dat er gisteren in Brussel twee Zweedse voetbalfans ‘zomaar’ werden doodgeschoten. In deze beklemmende periode met oorlogen en aanslagen is het moeilijk om niet door angst en zorg overspoeld te worden. Dus op zoek naar schoonheid, dat werkt toch enigszins therapeutisch en Delft helpt dan wel een handje mee.

Kijk maar naar de beelden van deze zonnige herfstochtend waarin we op weg gingen naar een tentoonstelling in Museum Prinsenhof. Naar nog meer schoonheid dus. Voor de wereldvrede en het grote leed is dit geen oplossing maar met z’n allen roepen dat de wereld ten onder dreigt te gaan, helpt ons alleen maar verder als we er dan ook daadwerkelijk iets aan veranderen. Dat is, als het om het grote leed gaat, ondoenlijk. Dus op zoek naar schoonheid, aardig zijn voor elkaar en de helpende hand uitsteken waar nodig, dat is zo’n beetje mijn manier om toch positief te blijven.

Dodenherdenking

foto van het www

Nog even over gisteravond. Om naar mijn moeder te komen moeten we door Den Haag heen. Het verkeer stond ter hoogte van het Malieveld vast. Er hing een helikopter in de lucht en in de tegengestelde rijbaan, reden voortdurend motoragenten. En ja hoor, daar passeerde uiteindelijk een lange stoet van zwarte geblindeerde auto’s waarin in één daarvan Zelensky moet hebben gezeten. Op een dag waarin je veel aan oorlogsslachtoffers denkt, vond ik dit een bijzonder moment. We kwamen met een half uur vertraging bij mijn moeder aan. We dronken thee, aten de maaltijd en uiteraard keken we samen met haar naar de dodenherdenking op de Waalsdorpervlakte. Precies in de twee minuten stilte sloeg de klok, ooit door mijn vader gemaakt, zijn acht slagen. Het was net of mijn vader even van zich liet horen. Toen wij rond negen uur weer op huis aan gingen hoorden we in Scheveningen de klokken van de Waalsdorpervlakte nog luiden. Het herdenken van de doden door oorlogsgeweld heb ik nog nooit eerder in zoveel bij elkaar horende situaties beleefd.

Leed

Hier, bij het verzetsmonument aan de Nieuwe Plantage in Delft, zal burgemeester Van Bijsterveldt vanavond na de twee minuten stilte een toespraak houden. Zelf zullen wij bij mijn moeder zijn. Voor de mensen die oorlogsgeweld aan den lijve hebben meegemaakt blijven dit zware dagen. Voor de geluksvogels zoals wij blijft het belangrijk om de slachtoffers te herdenken en stil te staan bij het leed dat nog dagelijks zoveel mensen treft. In vrijheid leven is lang niet zo gewoon als het lijkt.

Vechten tegen je tranen

Vorig jaar stonden we op 6 maart (klik) in alle vrijheid hier ook; een kleine manifestatie tegen de oorlog in Oekraïne. Tonen dat je solidair bent met de slachtoffers. Laten weten dat je je machteloos voelt. Het Oekraïnse volkslied werd gespeeld en gezongen en er waren sprekers. De meeste indruk maakte de soldaat, wiens arm en been waren geamputeerd, op wiens borst een medaille prijkte voor betoonde heldenmoed en die hier bij zijn in Nederland wonende familie aan het herstellen is. Hij nam het woord en vertelde dat hij zijn kleine broers en een zusje had gezworen te vechten voor hun vrijheid. Zin na zin werd vertaald en de wijnboer en ik vochten tegen onze tranen. Maar waarom ik die tranen stond weg te slikken, weet ik eigenlijk niet. Het leed kwam zó dichtbij dat je in feite hardop moet staan brullen om de agressie en gewetenloosheid die met de brute inval en de daarop volgende oorlog gepaard gaan. Laten we hopen op vredesbesprekingen en daarna op gerechtigheid. Oorlogsmisdadigers moeten worden bestraft en bewoners van door oorlogsgeweld getroffen gebieden, verdienen onze onvoorwaardelijke steun.

Toen de zon nog scheen

We zijn begonnen aan een echte herfstweek met elke dag regen, zo is de voorspelling. Wat een geluk dat we donderdag hebben kunnen profiteren van die zonnige dag. Op de foto hierboven dien we de achterkant van Instituut Clingendael, het Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen. Op de site lees ik: Naast onderzoek rond internationale betrekkingen verzorgt de opleidingsafdeling Clingendael Academy trainingen voor (aanstaande) diplomaten uit de hele wereld om hen kennis over de theorie en praktijk van de diplomatie en kennis over internationale betrekkingen bij te brengen. Vertegenwoordigers van het instituut mengen zich met enige regelmaat in het Nederlandse maatschappelijke en politieke debat, vooral aangaande buitenlandse politiek.

In de oorlog bezette de nazipoliticus Arthur Seyss Inquart Huize Clingendael dat in bezit was van de familie Van Brienen van de Groote Lindt. Freule Daisy was een van de laatste bewoners van het landhuis. Zij was het ook die, na een bezoek aan Japan, de Japanse tuin liet aanleggen. Wandelen over een landgoed; je voelt dat je op historische grond loopt. Fantastisch dat sinds 1953, toen de Gemeente Den Haag eigenaar werd, het hele gebied toegankelijk is geworden voor publiek.

De bomen en de bommen en het bos

Landgoed Oosterbeek, dat ik gisteren al liet zien, ontdekten we bij toeval. Het plan was in Clingendael te gaan wandelen en daar de zij-ingang van te gebruiken. Toen er geen parkeerplaats was, reden we nog een klein stukje door en zo kwamen we op dit landgoed terecht. Natuurlijk was er ooit ook een landhuis. Daar was vanaf 1935 een filmstudio in gevestigd. Tijdens de oorlog, toen de Joodse eigenaar naar Amerika was gevlucht, werden er Duitse propagandafilms gemaakt. Uiteindelijk is het landhuis door de Engelsen gebombardeerd. De tankgracht en bunkers zijn gebleven. De oude werkplaats voor het afmonteren van V1-vliegende bommen en V2 raketten, ligt achter dit hek nog te wachten op een nieuwe bestemming. Van al deze verhalen had ik nog geen weet, toen we daar zo vredig liepen te wandelen.

Voorlinden (3)

Een jonge vrouwelijke suppoost hoorde ons over Armando praten. ‘Het spreekt me niet zo aan, die somberte’ zei ik in de verder lege zaal. Ze kwam naar ons toe en legde uit wat de kunstenaar had bewogen. Dat hij het vreemd vond om over bospaden te lopen waar in de oorlog verschrikkelijke dingen hadden plaats gevonden en dat niemand op die plek daar meer bij stil stond. We kregen een klein college van haar en keken met andere ogen. Al verandert dat niets aan mijn voorliefde voor kleur. 

Ook dit is werk van het multitalent dat Armando was. We luisterden naar zijn gedichten en vioolmuziek met uitzicht op de tuin. Waarbij je in opperste concentratie natuurlijk ook je ogen kunt sluiten. We begrepen Armondo steeds beter. 

De Weduwen van Rawagede

Op het Haagse Malieveld wordt tot 3 juni de Tong Tong Fair gehouden. Een groot evenement voor de Indische gemeenschap in Nederland. Vandaag werd daar het schitterende fotoboek gepresenteerd dat Suzanne Liem maakte, een boek dat als ondertitel heeft ‘getuigen van de dekolonisatieoorloog’. In december 1947 werden door de Nederlanders honderden mannen doodgeschoten. Tijdens een rechtzaak meer dan zestig jaar later erkende de Nederlandse staat dat de misdrijven onder zijn verantwoordelijkheid waren gepleegd. Suzanne portretteerde de weduwen in 2010 op meesterlijke wijze. Ze had het vandaag te druk met het in ontvangst nemen van felicitaties maar ik zal haar toestemming vragen één van de portretten nog eens in dit blog te laten zien. Hoofdzaak is natuurlijk dat deze weduwen erkenning kregen. Ze staan symbool voor alle achterblijvers van oorlogsgeweld. Met dit boek heeft Suzanne hen een monument gegeven.